Mentale onrust
duda-wsm • 25 april 2019
Over ADD en andere disorders
De laatste jaren wordt er veel onderzocht en gepubliceerd over AD(H)D, vaak in één keer genoemd omdat ze dicht bij elkaar liggen, zowel in kenmerken als in de hersenen. Ja, ook mensen met ADD diagnose, kunnen heel druk en luidruchtig zijn. In mijn privé en werk heb ik er al vaak mee te maken gehad.AD(H)D valt onder de groep “Mental Disorders” (MD), wat letterlijk vertaald een “mentale wanorde” betekend. Daarvan zijn 3 typen, met ieder hun eigen kenmerken:
1. ADD, het type met alleen concentratieproblemen
- snel afgeleid zijn door irrelevante dingen en geluiden;
- moeite hebben met plannen en organiseren;
- problemen hebben met taken afmaken en deadlines halen;
- falen in het concentreren op details en hierdoor slordige fouten maken;
- zelden instructies nauwkeurig en compleet opvolgen;
- vergeten van afspraken, verplichtingen, sleutels, portemonnee, reisdocumenten en spullen die nodig zijn om een taak uit te voeren;
- denken iets gedaan of gezegd te hebben, terwijl dat alleen in gedachten was.
Ongeveer 40 procent van alle mensen met een MD hebben dit type. Vaak wordt ADD als diagnose gemist of laat herkend omdat de symptomen vaak niet goed zichtbaar zijn. Volwassenen met ADD hebben het vaak niet makkelijk gehad en een leven vol met problemen achter zich. Ondanks de wilskracht, motivatie en mentaliteit lukt het iemand met ADD nauwelijks om aan de verwachtingen van anderen te kunnen voldoen. Men wordt dan al heel snel als dom, lui en ongeïnteresseerd bestempeld terwijl het tegendeel waar is.
2. HD, het type met alleen hyperactiviteit en impulsiviteit
- rusteloosheid, constant bewegen met handen of voeten, steeds verzitten;
- moeite hebben met wachten; zaken niet kunnen uitstellen, maar van alles tegelijk ondernemen;
- hard rijden, gehaast zijn, niet kunnen blijven zitten in situaties waarin zitten of rustig gedrag verwacht wordt;
- tijdens een gesprek anderen steeds onderbreken;
- oncontroleerbare woede-, angst- of huiluitbarstingen.
3. ADHD, het gecombineerde type
Dit is de meest voorkomende. De moeite om de aandacht en concentratie vast te kunnen houden in combinatie met hun onrustig gedrag levert veel frustraties op. Ook de omgeving ziet deze mensen eerder als een sociaal probleem en geven vaak hun blijk van ergernissen. Ongeveer 70 procent van deze groep zal ook op volwassen leeftijd deze symptomen blijven houden. Men heeft op oudere leeftijd steeds beter geleerd de onrust te kunnen beteugelen en zich te kunnen aanpassen aan de eisen die de omgeving stelt. Door steeds de lat hoog te moeten leggen worden vaak depressies en burn-out als klachten genoemd voordat iemand bij een hulpverlener terechtkomt.
Omdat bijna iedereen wel momenten heeft dat hij of zij kenmerken van een MD vertoont, zijn er een aantal specifieke richtlijnen waarmee een MD kan worden opgespoord. Iemand met een MD zal de onderstaande vragen allemaal met “ja” moeten beantwoorden.
- Zijn de gedragingen buitensporig?
- Was het afwijkend gedrag al aanwezig in de kindertijd?
- Komen de gedragingen bij de persoon meer voor dan bij andere mensen van dezelfde leeftijd?
- Veroorzaakte het gedrag een serieuze handicap in ten minste twee levensfasen?
- Vormen de gedragingen een continu probleem, en zijn ze niet te wijten aan een tijdelijke situaties?
- Komen de gedragingen in meerdere situaties voor of enkel op een aantal specifieke plaatsen (zoals op het werk)?
Komt op alle vragen een ja als antwoord, dan is verder onderzoek aan te raden.
Een stukje theorie.
Onze hersencellen geven signalen door en ordenen die voor ons (informatie verwerken). Dat gebeurd via elektrische schokken die van de ene cel naar de andere worden doorgegeven (neurotransmitters). Om dat goed te kunnen moeten in de hersenen chemische stoffen aangemaakt worden (dopamine en adrenaline) en precies dat is bij mensen met een MD verstoord.
Adrenaline
(vecht of vlucht stofje) is nodig om alert te blijven, als onze hersenen dat niet voldoende aanmaken blijven we dus niet alert. Het probleem met een MD is dan ook niet dat men zich niet kan concentreren, men kan de concentratie niet inzetten op momenten dat het nodig is.
Tekort aan dopamine
(gelukstofje) maakt ook dat we belangrijke informatie niet kunnen onderscheiden in de stroom die onze hersenen binnenkomt. Bovendien maakt het dat we ons ongelukkig en soms zelfs depressief voelen.
Bij mensen met een MD wordt de informatie wel opgenomen maar duurt het verwerken en beoordelen van de informatie langer. Vaak moet bij de beoordeling van informatie de referentiekaders worden aangesproken (er moet een vakje voor zijn). Daardoor lukt het ook niet altijd om snel en passend te reageren in situaties waarin dit wel gewenst zou zijn. Hierdoor is men ook niet altijd goed in staat om te kunnen relativeren. Men blijft dan te lang in een emotionele beoordeling hangen. Doordat de emotie die men voelt niet op tijd wordt gecorrigeerd of gecompenseerd door rationele gedachten lijkt het gevoel meer open te staan. Dit is ook één van de redenen waarom er bij ADD ook vaak sprake is van hoog-gevoeligheid. Dit kan in sommige gevallen voordelen hebben maar verklaart ook vaak de “lange tenen” van iemand
Vooral over de medicatie die wordt gegeven aan met name kinderen met een MD is veel te doen de laatste tijd. Ritalin heeft nare bijwerkingen en medicatie lost uiteindelijk het probleem niet op.
Veel meer moeten oplossingen gezocht worden in de begeleiding/coaching.
De belangrijkste stap aan het begin van de begeleiding is weer opbouwen van zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld. Mensen met een MD kunnen zijn vergeten wat hun goed kanten zijn. Ze kunnen, ergens in het verleden, ieder vertrouwen hebben verloren in de mogelijkheid dat er eens iets wél goed zal uitpakken. De meeste mensen die ontdekken dat ze een MD hebben, of het nu kinderen zijn of volwassenen, hebben het niet makkelijk gehad. De emotionele beleving van mensen met een MD wordt overspoeld met schaamte, vernedering en zelf-kritiek.
Het luisteren naar zogenaamde Binaural Beats is een effectief middel. Dit zijn audiotonen (ook wel witte ruis genoemd) die de hersengolven stimuleren. Je kunt ze tijdens het leren, werken, ontspannen en zelfs in de auto luisteren. Het luisteren naar audiotonen verhogen niet je concentratie, het voorkomt dat je wordt afgeleid.
Mensen met een MD hebben een fantastisch voorstellingsvermogen.
Ze denken in het groot en ze dromen grote dromen. Ze kunnen de kleinste mogelijkheid aangrijpen en zich voorstellen hoe ze dit kunnen veranderen in een belangrijke doorbraak. Ze kunnen een toevallige ontmoeting doen uitlopen op een geweldige avond uit.
Maar zoals met de meeste dromers, gaat het mis als de droom uit elkaar spat.
En dat gebeurd zo vaak dat ze in een spiraal van negativiteit terecht komen en zich in zichzelf terugtrekken . Het kleine kind trekt liever geen aandacht, dan weer gepest te worden. De volwassene trekt liever geen aandacht, dan weer te falen.
Er zijn uiteraard allerlei tips die voor mensen met een MD heel handig zijn, zoals structuur, ritme, duidelijkheid e.d. Zelf ben ik meer van de niet zo conventionele aanpak. Begeleid mensen in het accepteren van hun wanorde en begeleid ze in het zelf een weg vinden naar de oplossing. Organiseer je leven zó, dat de wanorde erbij kan horen. En daarbij is acceptatie dan wel het belangrijkste.
Meer nog dan voor de persoon zelf, is het voor de omgeving belangrijk te begrijpen wat het hebben van een MD betekend. Partners, ouders, vrienden, collega’s krijgen heel veel voor hun kiezen en dat wordt wel eens vergeten. Hoe ga je om met een MD partner, kind, vriend of collega? In ieder geval met humor, dat is duidelijk.
Veel relaties (in welke vorm dan ook) lopen stuk op het hebben van een MD.
Partners en ouders stappen vaak in de valkuil van over structurering en worden moedeloos van het vaak moeten “boeman spelen” omdat er weer iets niet gedaan is, omdat er weer iets niet af is, omdat het weer te laat is. Vrienden haken vaak na een tijdje af, omdat het altijd van één kant lijkt te komen. En niet zelden worden mensen met een MD ontslagen omdat hun werk niet of niet op tijd af is.
Hoe vaak wordt een kind met AD(H)D de klas uit gestuurd of zelfs van school gestuurd omdat het te druk is?
Op Youtube vond ik een film, die geeft een aardig beeld.